{"4":"

Wąwóz Homole jest punktem startowym jednej z najpiękniejszych tras w Małych Pieninach, prowadzącej na Wysoką - najwyższy szczyt pasma. Jest także czwartym najczęściej odwiedzanym miejscem w Pieninach.

Położenie i nazwa

Wąwóz Homole znajduje się w Małych Pieninach, przy wjeździe do Jaworek od strony Szlachtowej, około 6 kilometrów od centrum Szczawnicy. Ma około 1 kilometr długości, a w części skalnej tworzy głęboki, V-kształtny kanion o stromych ścianach sięgających 120 metrów. Nazwa „Homole” pochodzi od ruskiego słowa homoła lub gomoła, oznaczającego obły.

Ochrona przyrody

W 1963 roku utworzono rezerwat przyrody „Wąwóz Homole” o powierzchni 40,47 ha, a od roku 1967 nosi on imię pisarza Jana Wiktora. Przed objęciem ochroną teren wąwozu był całkowicie bezleśny. Intensywny wypas owiec na stromych zboczach powodował silną erozję. Po wprowadzeniu ochrony zbocza uległy naturalnemu zalesieniu, a roślinność odzyskała równowagę. Głównym celem jego powstania była ochrona krajobrazu oraz cennych osobliwości przyrody nieożywionej, fauny i flory.

Dawne dzieje i teorie

Historia wąwozu kryje ślady dawnych poszukiwań złota. W latach 1736 i 1739 prowadzono tu prace górnicze, podczas których odkryto stare szyby poszukiwaczy cennych kruszców. Już w pierwszej połowie XIX wieku Homole stały się celem wycieczek krajoznawczych, przyciągając turystów malowniczym położeniem i stromymi ścianami. Według jednej z teorii, po lewej stronie wąwozu mógł stać zamek lub dwór obronny, wspomniany w dokumencie z 1529 roku jako „Castrum Homola”. Brak badań archeologicznych nie pozwala jednak potwierdzić tej hipotezy.

Dziedzictwo kulturowe

Wąwóz Homole przez stulecia należał do Łemków. Jednym z elementów ich codziennego życia był wypas owiec. Strome zbocza wąwozu i okoliczne polany stanowiły naturalne pastwiska, gdzie zwierzęta pasły się bez nadzoru, ograniczone ukształtowaniem terenu. Dziś śladem obecności Łemków jest kapliczka stojąca przy wylocie wąwozu. Jeden z najcenniejszych akcentów kulturowych w tym miejscu.

Skały, ściany i wąskie dno wąwozu

Pierwszym akcentem jest ładna, dwustopniowa kaskada potoku Kamionka. Po lewej stronie wąwozu sterczy charakterystyczna turnia Wapiennik, przechodząca w poszarpaną grań Grzebienia. Po prawej opadają wysokie urwiska Prokwitowskiej Homoli, porośnięte porostami i murawami naskalnymi. Istnieją w nich szyby górnicze, ponieważ w przeszłości poszukiwano tu złota. Dno wąwozu jest w wielu miejscach skaliste, a potok płynie po gołym wapieniu. Zerwy Grzebienia łączą się tu z efektowną, 70-metrową ścianą Niskiej Skały.

Ścieżka przecina potok kilkukrotnie. Metalowe mostki z 2008 roku zastąpiły dawne drewniane kładki. Są trwalsze, choć mniej harmonizują z krajobrazem. Po deszczu potok jest szczególnie malowniczy, z bystrymi, pieniącymi się nurtami.

Wysoka Skała i murawy naskalne

W połowie wąwozu uwagę przyciąga piętrząca się po lewej stronie Wysoka Skała, kilkuwierzchołkowa formacja o ścianach sięgających 120 metrów. U jej podnóża leżą czerwone piargi, częściowo już pokryte roślinnością. Zimą zdarzają się tu niewielkie lawiny. Murawy naskalne na stromych ścianach zachowały się w bardzo dobrym stanie dzięki niedostępności terenu.

Dno stopniowo się wznosi, a w korycie potoku leżą duże bloki wapienia. Na stokach po prawej stronie rośnie las, wśród którego sterczą białe skalne baszty, tworzące malowniczą scenerię.

Osuwisko i wantule

Po około 12 minutach od wylotu wąwóz przechodzi w stromościenny jar, zatarasowany zwaliskiem ogromnych bloków skalnych. To czoło wielkiego osuwiska, które zsunęło się z wyższych partii. Bloki mają zwykle około 1 m średnicy, ale niektóre dochodzą do 20 m, a największe przekraczają 1200 m³. Rumowisko porasta świerkowy las o charakterze pierwotnym. Korzenie drzew przybierają tu niezwykłe formy: siedzące (oparte bezpośrednio na skałach), wiszące (zwisające nad wolną przestrzenią) czy szczudłowe (unoszące pień nad podłożem niczym na wysokich podporach).

Potok Kamionka przeciska się między wantami, tworząc malownicze kaskady. W czasie wezbrań jego nurt głośno huczy i z impetem rozbija się o kamienie. Dziś przejście tego odcinka ułatwiają metalowe schody z poręczami, zamontowane w roku 2008 w miejsce dawnej, mniej bezpiecznej, lecz bardziej widowiskowej ścieżki, która kluczyła dnem koryta potoku.

Dubantowska Dolinka i Kamienne Księgi

Po około 1 km wąwóz rozszerza się i rozwidla: ramię południowo-zachodnie nosi nazwę Koniowiec, a południowe – Dolina. Szlak wychodzi na polanę Dubantowska Dolinka, usianą blokami wapienia. W tle wyrasta barwna Czajakowa Skała (707 m). Na polanie znajduje się skała Kamienne Księgi – charakterystyczny punkt kończący przejście przez wąwóz.

\n\n","13":"

The Homole Gorge is the starting point of one of the most beautiful trails in the Little Pieniny Mountains, leading to Wysoka — the highest peak of the range. It is also the fourth most visited place in the Pieniny.

Location and name

The Homole Gorge is located in the Little Pieniny Mountains, at the entrance to Jaworki from the direction of Szlachtowa, about 6 kilometers from the center of Szczawnica. It is about 1 kilometer long, and in its rocky section it forms a deep, V-shaped canyon with steep walls reaching up to 120 meters. The name “Homole” comes from the Ruthenian word homoła or gomoła, meaning rounded.

Nature protection

In 1963, the “Homole Gorge” nature reserve was established, covering an area of 40.47 hectares, and since 1967 it has borne the name of the writer Jan Wiktor. Before being placed under protection, the gorge area was completely treeless. Intensive sheep grazing on the steep slopes caused severe erosion. After protection was introduced, the slopes underwent natural reforestation, and the vegetation regained its balance. The main purpose of the reserve was to protect the landscape as well as valuable features of inanimate nature, fauna, and flora.

Ancient history and theories

The history of the gorge holds traces of old gold prospecting. In 1736 and 1739, mining works were carried out here, during which old shafts of precious ore seekers were discovered. As early as the first half of the 19th century, Homole became a destination for sightseeing trips, attracting tourists with its picturesque location and steep walls. According to one theory, on the left side of the gorge there may have stood a castle or fortified manor, mentioned in a 1529 document as “Castrum Homola.” However, the lack of archaeological research does not allow this hypothesis to be confirmed.

Cultural heritage

For centuries, the Homole Gorge belonged to the Lemkos. One of the elements of their daily life was sheep grazing. The steep slopes of the gorge and the surrounding clearings served as natural pastures, where the animals grazed without supervision, limited by the terrain’s shape. Today, a chapel standing at the mouth of the gorge remains as a trace of the Lemkos’ presence — one of the most valuable cultural features of this place.

Rocks, walls and narrow floor of the gorge

The first highlight is a beautiful two-step cascade of the Kamionka Stream. On the left side of the gorge rises the distinctive limestone crag Wapiennik, which continues into the jagged ridge of the Grzebień. On the right descend the high cliffs of the Prokwitowska Homola, covered with lichens and rock grasslands. Mining shafts exist within them, as gold was once sought here. In many places, the gorge floor is rocky, and the stream flows over bare limestone. The cliffs of the Grzebień connect here with the impressive 70-meter wall of Niska Skała.

The path crosses the stream several times. Metal footbridges from 2008 replaced the old wooden ones. They are more durable, although they blend less harmoniously with the landscape. After rain, the stream is especially picturesque, with fast, foaming currents.

High Rock and rock grasslands

In the middle of the gorge, attention is drawn to Wysoka Skała rising on the left side, a multi-peaked formation with walls reaching up to 120 meters. At its base lie red scree slopes, partly already covered with vegetation. In winter, small avalanches occasionally occur here. The rock grasslands on the steep walls have been preserved in very good condition thanks to the inaccessibility of the terrain.

The gorge floor gradually rises, and large blocks of limestone lie in the stream bed. On the slopes to the right grows a forest, among which white rock towers protrude, creating a picturesque setting.

Landslide and wantules

After about 12 minutes from the mouth, the gorge turns into a steep-walled ravine, blocked by a jumble of enormous rock blocks. This is the front of a great landslide that slipped down from the higher parts. The blocks are usually about 1 meter in diameter, but some reach up to 20 meters, and the largest exceed 1,200 m³. The debris is overgrown with a spruce forest of a primeval character. The roots of the trees take on unusual forms here: seated (resting directly on the rocks), hanging (dangling over open space), or stilt-like (lifting the trunk above the ground like on tall supports).

The Kamionka Stream squeezes between the boulders, creating picturesque cascades. During floods, its current roars loudly and crashes violently against the stones. Today, this section is easier to pass thanks to metal stairs with handrails, installed in 2008 to replace the former, less safe but more spectacular path that wound along the stream bed.

Dubantowska Dolinka and Stone Books

After about 1 kilometer, the gorge widens and splits: the southwestern branch is called Koniowiec, and the southern one — Dolina. The trail emerges onto the Dubantowska Dolinka clearing, scattered with limestone blocks. In the background rises the colorful Czajakowa Skała (707 m). On the clearing stands the Kamienne Księgi (Stone Books) rock — a distinctive landmark marking the end of the passage through the gorge.

\n\n","14":"

Homolská tiesňava je východiskovým bodom jednej z najkrajších trás v Malých Pieninách, vedúcej na Wysokú – najvyšší vrchol pohoria. Je tiež štvrtým najnavštevovanejším miestom v Pieninách.

Poloha a názov

Homolská tiesňava sa nachádza v Malých Pieninách, pri vstupe do Jaworiek zo strany Šľachtovej, približne 6 kilometrov od centra Szczawnice. Má asi 1 kilometer dĺžky a v skalnatej časti vytvára hlboký, V-tvarovaný kaňon so strmými stenami dosahujúcimi 120 metrov. Názov „Homole“ pochádza z rusínskeho slova homoła alebo gomoła, čo znamená obly, zaoblený.

Ochrana prírody

V roku 1963 bola vytvorená prírodná rezervácia „Homolská tiesňava“ s rozlohou 40,47 ha a od roku 1967 nesie meno spisovateľa Jana Wiktora. Pred vyhlásením ochrany bol terén tiesňavy úplne bezlesý. Intenzívna pastva oviec na strmých svahoch spôsobovala silnú eróziu. Po zavedení ochrany svahy prirodzene zalesneli a vegetácia znovu nadobudla rovnováhu. Hlavným cieľom jej vzniku bola ochrana krajiny, ako aj cenných prírodných zaujímavostí neživej prírody, fauny a flóry.

Minulosť a teórie

Dejiny tiesňavy ukrývajú stopy dávnych hľadaní zlata. V rokoch 1736 a 1739 sa tu vykonávali bansk é práce, počas ktorých boli objavené staré šachty hľadačov vzácnych rúd. Už v prvej polovici XIX. storočia sa Homole stali cieľom vlastivedných výletov, lákajúcich turistov malebnou polohou a strmými stenami. Podľa jednej z teórií mohol na ľavej strane tiesňavy stáť hrad alebo obranný kaštieľ, spomínaný v dokumente z roku 1529 ako „Castrum Homola“. Nedostatok archeologických výskumov však neumožňuje túto hypotézu potvrdiť.

Kultúrne dedičstvo

Homolská tiesňava po stáročia patrila Lemkom. Jedným z prvkov ich každodenného života bol chov oviec. Strmé svahy tiesňavy a okolité lúky slúžili ako prirodzené pastviny, kde sa zvieratá pásli bez dozoru, obmedzené len tvarom terénu. Dnes je stopou prítomnosti Lemkov kaplnka stojaca pri ústí tiesňavy – jeden z najcennejších kultúrnych prvkov tohto miesta.

Skaly, steny a úzke dno rokliny

Prvým výrazným prvkom je pekná, dvojstupňová kaskáda potoka Kamionka. Na ľavej strane tiesňavy trčí charakteristická vežička Vápenník, ktorá prechádza do rozorvaného hrebeňa Hrebienka. Na pravej strane padajú vysoké bralá Prokwitowskej Homole, porastené lišajníkmi a skalnými trávnikmi. Nachádzajú sa v nich banské štôlne, keďže sa tu v minulosti hľadalo zlato. Dno tiesňavy je na mnohých miestach skalnaté a potok tečie po holom vápenci. Zrázy Hrebienka sa tu spájajú s pôsobivou, 70-metrovou stenou Nízkej skaly.

Chodník niekoľkokrát križuje potok. Kovové mostíky z roku 2008 nahradili staré drevené lávky. Sú trvácnejšie, hoci menej ladia s krajinným prostredím. Po daždi je potok obzvlášť malebný, s bystrými, penivými prúdmi.

Vysoká skala a skalné lúky

V polovici tiesňavy púta pozornosť na ľavej strane Vysoká skala – viacvrcholová formácia so stenami dosahujúcimi až 120 metrov. Pri jej úpätí leží červená suť, miestami už pokrytá vegetáciou. V zime sa tu občas vyskytujú malé lavíny. Skalné pasienky na strmých stenách sa zachovali vo veľmi dobrom stave vďaka nedostupnosti terénu.

Dno sa postupne zdvíha a v koryte potoka ležia veľké bloky vápenca. Na svahoch na pravej strane rastie les, spomedzi ktorého vystupujú biele skalné vežičky, vytvárajúce malebnú scenériu.

Zosuv pôdy a chvosty

Asi po 12 minútach od ústia sa tiesňava mení na strmý jar, zatarasený zosuvom obrovských skalných blokov. Ide o čelo veľkého zosuvu, ktorý sa spustil z vyšších častí. Bloky majú zvyčajne priemer okolo 1 m, niektoré však dosahujú až 20 m a najväčšie presahujú objem 1200 m³. Rumovisko pokrýva smrekový les s pralesným charakterom. Korene stromov tu nadobúdajú nezvyčajné formy: sediace (opreté priamo na skalách), visiace (prevesené nad voľným priestorom) či chodúľové (vznášajúce kmeň nad podložím ako na vysokých podperách).

Potok Kamionka sa pretíska medzi balvanmi a vytvára malebné kaskády. Počas povodňových stavov jeho prúd hlučne hučí a s rachotom naráža do kameňov. Dnes prechod týmto úsekom uľahčujú kovové schody so zábradlím, osadené v roku 2008 namiesto starej, menej bezpečnej, no pôsobivejšej cestičky, ktorá sa kľukatila dnom koryta potoka.

Dubantowska Dolinka a kamenné knihy

Asi po 1 km sa tiesňava rozširuje a rozdeľuje: juhozápadné rameno nesie názov Koniowiec a južné – Dolina. Chodník vychádza na poľanu Dubantowská dolinka, posiatu vápencovými blokmi. V pozadí sa dvíha farebná Czajakova skala (707 m). Na poľane sa nachádza skala Kamenné knihy – charakteristický bod, ktorý uzatvára prechod tiesňavou.

\n\n"}

key:titleBeSureNotMiss